Teorie spiskowe są sposobem na oswajanie złożonej i budzącej strach rzeczywistości. Istniały, istnieją i – jak możemy podejrzewać – będą istnieć zawsze. Coś się jednak zmieniło. COVID-19 wygenerował sytuację, w której globalny lęk zespolił się z „infodemią” – zainfekowaniem przestrzeni informacyjnej dezinformacją, manipulacją i fake newsami. Ta sytuacja stanowi szczególnie płodne podłoże dla wykwitu teorii spiskowych – nic dziwnego, że pojawia się ich tyle i są atrakcyjne dla coraz szerszych grup. Zawierzenie „informacji, nie źródłu” – do czego zachęcają członkowie facebook’owej grupy antyszczepionkowej – jest szczególnie kuszące. Jakie czynniki motywują do wiary w teorie spiskowe i jakie potrzeby psychologiczne ta wiara spełnia? Czy potrzeby i motywacje wyłaniające się w czasach COVID-19 są różne od tych, które są identyfikowane w przypadku innych teorii spiskowych? I w końcu – jak jako ludzie i społeczeństwo możemy się bronić przed uleganiem manipulacjom i wierze w „fałszywych proroków”? Na te między innymi pytania odpowiemy w czasie naszego wystąpienia.

Heurystyki, automatyzmy, autorytety – to jedne z wielu rozwiązań na oswajanie złożonej rzeczywistości. Kolejnym – szczególnie interesującym, ale też niebezpiecznym – jest zwracanie się w kierunku teorii spiskowych – teorii często irracjonalnych, sprzecznych z nauką, ale dostarczających szybkich, przekonujących argumentów o sensie czy genezie trudno wyjaśnianych i niepokojących zjawisk. Tak jednak, jak teorie spiskowe towarzyszą nam od zawsze, tak teraz obserwujemy ich erupcję – zarówno pod względem ilości, jak i popularności. Nic dziwnego – pierwszy raz jesteśmy świadkami sytuacji, w której zagrożenie pojawiło się tak nagle, wszędzie i dotknęło nas wszystkich – stając się absolutnie globalnym doświadczeniem. Ta sytuacja silnego, globalnego lęku spleconego z chaosem informacyjnym stanowi szczególnie podatny grunt dla rozkwitu teorii spiskowych. I tak się dzieje: słyszymy, że koronawirus został stworzony przez USA (bądź Chiny, Rosję czy Izrael – zależnie od preferencji czy narodowości spiskujących), jest spiskiem Billa Gatesa, albo po prostu nigdy nie istniał – fałszywe narracje krążą od źródła do źródła. Ludzi, dla których „ważna jest informacja, nie źródło” (jak napisał jeden z członków grupy antyszczepionkówców) jest coraz więcej. W naszym wystąpieniu opowiemy tym, jak unikalność obecnej sytuacji wpływa na motywacje skłaniające ludzi do zwrotu w kierunku teorii spiskowych – nawet tych, którzy wcześniej byli dalecy od ich wyznawania – oraz jakie potrzeby psychologiczne ten zwrot zaspokaja. A dokładniej:

• Krótko sięgniemy do historii teorii spiskowych
• Przedstawimy typologię teorii spiskowych z czasów COVID-19 i źródła ich popularności
• Przedstawimy psychologiczne i społeczne podstawy wiary w teorie spiskowe
• Oraz, w oparciu o istniejącą wiedzę oraz wyniki naszych badań – pokażemy na ile obecna sytuacja jest unikalna: które motywacje i potrzeby wychodzą na wierzch, a które przeciwnie – są mniej wyraziste
• Wyjaśnimy, jakie mogą przyczyny tych zmian i co z nich wynika.

Ponieważ będziemy opowiadać o tym, co sprawia, że ludzie dość łatwo podlegają różnym manipulacjom, to w duchu odpowiedzialności społecznej i etyki biznesowej nie chcemy szukać zastosowania biznesowego dla naszego wystąpienia – to w ogóle nie jest naszym celem. Główne korzyści z wysłuchania go mają aspekt poznawczy i osobisty dla każdego ze słuchających. Uczestnicy Kongresu:

• Dowiedzą się, jaka jest struktura typowych teorii spiskowych – co dostarczy im narzędzi do ich identyfikacji
• Przyjrzą się potrzebom i motywacjom wiary w teorie spiskowe – co pozwoli im lepiej zrozumieć dynamikę funkcjonowania grup społecznych w kryzysie
• Poznają typologię teorii pojawiających się wokół COVID-19 – co wskaże, które obawy społeczne są najbardziej powszechne a które aspekty rzeczywistości szczególnie polaryzujące
• Dowiedzą się, na ile unikalne są potrzeby i motywacje skłaniające do wiary w teorie spiskowe teraz vs w innych zbadanych przypadkach
• Otrzymają informacje o sposobach przeciwdziałania rozpowszechnianiu się teorii spiskowych.